Xơ vữa động mạch khởi phát do đâu?

Xơ vữa động mạch là gì?

Xơ vữa động mạch có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp athero (có nghĩa là cháo vữa hay bột nhão) và sclerosis (cứng). Đó là tên của một quá trình trong đó các chất béo lắng đọng, cholesterol, các chất thải tế bào, canxi và các chất khác lắng tụ lên lớp nội mạc bên trong một động mạch.

Mảng kết tụ này gọi là mảng vữa. Mảng vữa này thường tác động lên các động mạch cỡ lớn và trung bình. Hiện tượng cứng dần các động mạch thường xảy ra khi con người già đi.

Các mảng vữa có thể phát triển đủ to để làm giảm mạnh lưu lượng máu chảy qua một động mạch. Nhưng đa số các tổn thương xảy ra khi các mảng vữa trở nên dễ vỡ và bị vỡ ra. Các mảng vữa bị vỡ tạo ra cục máu đông có thể làm nghẽn tắc dòng máu hay bị tróc ra và chảy đến các bộ phận khác của cơ thể. Nếu một trong hai trường hợp trên xảy ra và làm nghẽn tắc mạch máu nuôi tim, sẽ gây nên cơn đau tim. Nếu nó gây tắc nghẽn mạch máu nuôi não, sẽ gây ra đột quỵ. Và nếu lượng máu được cung cấp đến tay hay chân bị giảm đi, có thể gây ra đi đứng khó khăn và thậm chí còn có thể dẫn đến hoại tử sau này.

Xơ vữa động mạch khởi phát ra sao?

Xơ vữa động mạch là một bệnh lý diễn tiến chậm và phức tạp, thường khởi phát ở thời thơ ấu và thường tiến triển khi lớn tuổi. Ở một số người, bệnh tiến triển nhanh, thậm chí ở lứa tuổi ba mươi. Nhiều nhà khoa học cho rằng bệnh bắt đầu với tổn thương ở lớp trong cùng của động mạch. Lớp này được gọi là nội mạc. Các nguyên nhân gây ra tổn thương thành động mạch bao gồm:

- Tăng nồng độ cholesterol và chất béo trung tính trong máu
- Cao huyết áp
- Hút thuốc lá
- Bệnh tiểu đường

Hút thuốc lá làm cho tình trạng xơ vữa động mạch trầm trọng hơn nhiều và đẩy nhanh sự phát triển mảng xơ vữa trong động mạch vành, động mạch chủ và các động mạch ở chân. (Động mạch vành mang máu tới cơ tim; động mạch chủ là mạch máu lớn dẫn máu từ tim đến khắp cơ thể).

Do tổn thương ở lớp nội mạc nên chất béo, cholesterol, tiểu cầu, các chất thải tế bào, canxi và các chất khác lắng đọng bên trong thành động mạch. Các chất này có thể kích thích các tế bào thành động mạch tạo ra các chất khác gây nên sự kết tụ thêm các tế bào.

Các tế bào này và các chất xung quanh làm dày lớp nội mạc lên rất nhiều. Đường kính động mạch nhỏ lại và lưu lượng máu giảm dần, giảm cung cấp ôxy. Thường một cục huyết khối được tạo ra gần mảng vữa và làm tắc động mạch, làm nghẽn dòng máu.

Nghiên cứu cho thấy điều gì?

Nam giới và những người có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch sớm có nguy cơ cao bị xơ vữa động mạch. Các yếu tố nguy cơ này không thể kiểm soát được. Nghiên cứu chỉ ra các lợi ích của việc làm giảm các yếu tố nguy cơ gây xơ vữa động mạch có thể kiểm soát được:

- Cholesterol trong máu cao (đặc biệt là LDL hay cholesterol “xấu” trên 100 mg/dL)
- Hút thuốc lá và tiếp xúc với khói thuốc
- Cao huyết áp
- Tiểu đường
- Béo phì
- Ít hoạt động thể chất

Nghiên cứu cũng cho biết là tình trạng viêm trong dòng máu đang tuần hoàn có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc khởi đầu các cơn đau tim và đột quỵ. Tình trạng viêm là sự phản ứng lại của cơ thể đối với chấn thương và tạo cục huyết khối thường là một phần trong sự phản ứng lại đó. Cục huyết khối, như đã nói ở trên, có thể làm chậm hay tắc nghẽn dòng chảy của máu bên trong các động mạch.

DS. Lê Việt Ánh