Sỏi sắc tố mật

Sự hình thành sỏi sắc tố mật

Sắc tố mật là một trong những sản phẩm phân hủy của hemoglobin - chất sắc tố của hồng cầu có nhiệm gắn oxy từ phổi và vận chuyển đi khắp cơ thể. Hemoglobin từ các tế bào hồng cầu già, bị phân hủy (chết đi) sẽ chuyển hóa thành một chất hóa học gọi là bilirubin và phân tán vào máu. Bilirubin được loại bỏ ra khỏi máu nhờ gan, gan sẽ chuyển hóa và tiết bilirubin vào dịch mật. Nồng độ bilirubin trong mật cao là nhân tố hình thành nên 2 loại sỏi sắc tố.

- Sỏi sắc tố đen: Hình thành do nồng độ bilirubin trong mật quá nhiều, bilirubin kết hợp với các thành phần khác trong mật, như canxi, hình thành nhân sắc tố. Nhân sắc tố hòa tan kém trong mật, và giống như sỏi cholesterol, nó dính lại với nhau, tạo thành các hạt phát triển về kích thước và cuối cùng tạo thành sỏi mật. Vì nó có màu đen nên được gọi là sỏi sắc tố đen, đặc điểm của loại sỏi này là rất cứng.

- Sỏi sắc tố nâu: do nhiễm khuẩn dịch mật (vi khuẩn, ký sinh trùng từ đường ruột đi lên hoặc từ gan đi vào), các vi khuẩn chuyển hóa bilirubin trong dịch mật từ dạng liên hợp về dạng tự do, bilirubin tự do kết tủa tạo nhân sỏi. Chất béo trong mật (cholesterol và axit béo từ lecithin) cùng canxi có điều kiện để bám dính vào nhân sỏi và phát triển thành sỏi mật. Loại sỏi này được gọi là sỏi sắc tố nâu bởi vì nó là màu nâu. Nó cũng mềm hơn so với sỏi sắc tố đen.

Những yếu tố nguy cơ hình thành sỏi sắc tố

Có nhiều yếu tố nguy cơ dẫn tới sự hình thành sỏi sắc tố. Sau đây là những yếu tố nguy cơ điển hình dẫn tới sự hình thành của loại sỏi này:

Bệnh thiếu máu

- Thiếu máu tán huyết

Thiếu máu tán huyết đặc trưng bởi sự thiếu hụt của các tế bào máu, do số lượng lớn tế bào hồng cầu phá hủy, bởi cấu trúc bất thường hoặc bị thiếu hụt những chất dinh dưỡng nhất định. Theo nghiên cứu của Trung tâm Y tế trường Đại học Maryland, thiếu máu tán huyết là một trong những nguyên nhân gây ra sỏi sắc tố. Khi các tế bào hồng cầu bị phân hủy, chúng tạo thành một sắc tố đen - nâu đỏ được gọi là bilirubin (màu vàng của dịch mật). Sắc tố này là điều kiện cho sự tạo thành sỏi sắc tố.

- Bệnh hồng cầu hình liềm

Bệnh thiếu máu có thể là một nguyên nhân gây ra sỏi sắc tố mật, theo Phòng thông tin về bệnh tiêu hóa (NDDIC), thuộc Viện Y tế quốc gia Mỹ. Bệnh hồng cầu hình liềm là một bệnh di truyền gây ra sự biến dạng của các tế bào hồng cầu, các tế bào trở nên có hình dạng như một cái lưỡi liềm. Những tế bào bị biến dạng có thể dễ dàng bị phá vỡ khi chúng di chuyển qua các mạch máu và các cơ quan của cơ thể. Khi các tế bào máu bị phá hủy, chúng giải phóng một lượng lớn bilirubin, tích tụ trong dịch mật. Sự tích tụ này sẽ dẫn đến sự phát triển của nhiều sỏi sắc tố.

Nhiễm khuẩn Escherichia Coli

Nhiễm khuẩn Escherichia coli (E.coli) có thể gây ra sỏi sắc tố. Bệnh nhân bị nhiễm vi khuẩn khi họ vô tình ăn sản phẩm thực phẩm hoặc nước bị ô nhiễm. E.coli thường gây ra ngộ độc thực phẩm. Nhiều nghiên cứu cho thấy nhiều bệnh nhân bị sỏi sắc tố có nồng độ lớn của vi khuẩn E.coli trong mật của họ. Ăn uống vệ sinh để tránh nhiễm E. coli giúp giảm nguy cơ bị sỏi sắc tố mật.

Nhiễm giun sán

Giun tròn, chẳng hạn như giun đũa Ascaris, là một nguyên nhân hình thành của sỏi sắc tố, chúng xâm nhập vào túi mật và ống mật, để lại xác giun hoặc trứng giun, làm "nhân" cho sắc tố mật và canxi bám vào gây sỏi. Hơn 70% bệnh nhân bị sỏi sắc tố mật có xác giun hoặc trứng giun trong sỏi.
Mặt khác, giun còn gây tăng áp lực trong đường mật, gây ra những vết loét xước và để lại hậu quả là những chít hẹp ở những nhánh mật phân thùy gan, làm giãn ống dẫn mật ngoài gan, tạo điều kiện để sỏi hình thành và phát triển sau này.

Xơ gan

Xơ gan mạn tính là sự thay thế mô gan bằng mô xơ, sẹo dẫn đến làm giảm hoặc mất chức năng gan. Xơ gan làm cho gan sản xuất một lượng lớn bilirubin và làm mất cân bằng các thành phần có trong dịch mật, tăng nguy cơ hình thành sỏi mật.