Xơ gan đường mật là gì?

Định nghĩa

Xơ gan mật là bệnh, trong đó đường mật trong gan dần bị phá hủy, sự phá hủy của đường mật có thể gây ra các chất độc hại tích tụ trong gan và đôi khi dẫn đến sẹo của mô gan (xơ gan). Nhiều chuyên gia cho rằng xơ gan đường mật là một bệnh tự miễn, trong đó cơ thể chống lại các tế bào của riêng mình. Xơ gan đường mật phát triển chậm. Nếu bắt đầu điều trị sớm, thuốc có thể làm chậm lại sự tiến triển của bệnh.

Các triệu chứng của xơ gan đường mật

Giai đoạn đầu
Người bị xơ gan đường mật có thể xuất hiện những triệu chứng ban đầu như sau:
-    Mệt mỏi: Mệt mỏi là một triệu chứng phổ biến của xơ gan mật và không có tương quan gì với tình trạng bệnh, người bị xơ gan đường mật dù nhẹ hay nghiêm trọng cũng đều có tình trạng mệt mỏi như nhau.
-    Ngứa: Là triệu chứng phổ biến, ngứa thường khó chịu nhất trên chân, tay và lưng, người bệnh thường ngứa nhiều vào ban đêm và cải thiện hơn trong ngày. Ban đêm ngứa có thể làm nhiễu loạn giấc ngủ, khiến người bệnh mệt mỏi hơn và đôi khi dẫn đến trầm cảm.
-    Khô mắt và miệng (hội chứng sicca): Sicca thường xảy ra ở những người bị rối loạn tự miễn khác. Nó gây ra viêm nhiễm trong các tuyến tiết của mắt và miệng, dẫn đến giảm sản xuất nước mắt và nước bọt.

Xơ gan đường mật

Giai đoạn sau
Khi ống mật và tế bào gan bị hủy hoại, các triệu chứng có thể phát triển, như:
-    Vàng da, vàng mắt: Đây là một dấu hiệu phổ biến của bệnh gan, do nhiều ống dẫn mật trong gan bị phá hủy khiến dịch mật bị ứ trệ, làm nồng độ bilirubin trong máu tăng cao, gây vàng da, vàng mắt.
-    Tăng sắc tố: Thiếu lưu lượng mật làm tăng sản xuất sắc tố melanin của da. Điều này làm cho làn da trở nên tối hơn. Đôi khi chỉ là một vài vệt sạm trên da.
-    Sưng chân (phù) và bụng (cổ trướng): Khi tổn thương gan tiến triển, cơ thể bắt đầu giữ muối và nước. Lúc đầu, muối và nước dư thừa tích tụ chủ yếu ở bàn chân và mắt cá chân dẫn đến chân bị phù nề, sưng lên vào cuối ngày. Sau đó, nước và các chất trong lòng mạch có thể thoát ra vào khoang màng bụng, hình thành cổ trướng.
-    Cholesterol máu tăng lên: Mật giúp cơ thể loại bỏ cholesterol dư thừa. Khi lượng mật bị giảm, cholesterol trong máu tăng lên, có thể dẫn đến sự tích tụ mỡ vùng quanh mắt, trong các nếp gấp ở lòng bàn chân, lòng bàn tay, khủy tay hoặc đầu gối.
-    Vấn đề tiêu hóa: Chủ yếu là các triệu chứng tiêu chảy và phân nhờn mỡ, phân có mùi khắm do tiêu hóa chất béo kém.

Nguồn gốc của xơ gan đường mật

Xơ gan mật bắt đầu từ hiện tượng viêm trong các ống mật nhỏ trong gan. Sau đó, viêm lan rộng và phá hủy tế bào gan ở gần đó. Khi các tế bào này bị tiêu diệt, chúng được thay thế bằng mô sẹo (xơ hóa). Sự kết hợp của viêm, sẹo và độc tính từ mật bị mắc kẹt dẫn đến xơ gan. Sẹo xơ gan làm gan không thể hiện các chức năng cần thiết.
Viêm bắt đầu khi tế bào lympho T (T cells) bắt đầu tích tụ trong gan. Lympho T là những tế bào máu trắng, là một phần của hệ thống đáp ứng miễn dịch. Thông thường, tế bào T nhận ra và giúp bảo vệ chống lại vi khuẩn và nấm. Nhưng trong xơ gan mật, các tế bào T xâm nhập và phá hủy các tế bào lót đường mật nhỏ. Các tế bào T cũng sản xuất ra những chất hóa học kích thích tế bào gan tiết ra các protein thu hút nhiều hơn các tế bào T, từ đó tạo ra một chu trình liên tục của các tổn thương.
Sự kết hợp của yếu tố di truyền và môi trường được cho là nguyên nhân gây ra căn bệnh này:
-    Di truyền: Một số nghiên cứu đã xác định được ba biến thể gen liên quan đến xơ gan đường mật, khiến cho hệ thống miễn dịch dễ bị rối loạn. Phát hiện này đã giúp các nhà nghiên cứu thu hẹp nguyên nhân gây xơ gan đường mật.
-    Nhiễm trùng: Xơ gan mật có thể chính là kết quả của nấm hay ký sinh trùng lây nhiễm vi khuẩn.

Các biến chứng của xơ gan đường mật

Khi bệnh tiến triển nặng, những người bị xơ gan đường mật có thể gặp phải những biến chứng sau:
-    Xơ gan: Xơ gan chỉ phát triển trong giai đoạn cuối của căn bệnh này - thường là nhiều năm sau khi chẩn đoán, có thể dẫn đến suy gan và đe dọa tính mạng người bệnh.
-    Tăng áp lực trong tĩnh mạch cửa: Máu từ ruột, lá lách, tuyến tụy đi vào gan thông qua mạch máu lớn gọi là tĩnh mạch cửa. Khi bị xơ gan mật, các khối sẹo có thể gây chèn ép và làm tăng áp lực tĩnh mạch cửa.
-    Giãn tĩnh mạch: Tăng áp lực tĩnh mạch cửa kéo dài sẽ dẫn đến sự phình dãn các tĩnh mạch bàng hệ. Khi áp lực tăng cao, sự căng dãn có thể gây vỡ các tĩnh mạch này. Vị trí vỡ trong hầu hết các trường hợp là ở tĩnh mạch thực quản, gây chảy máu thực quản và cần phải được cấp cứu ngay lập tức.
-    Ung thư gan: Các mô gan khỏe mạnh bị hủy hoại trong xơ gan làm tăng nguy cơ ung thư gan.
-    Loãng xương: Gan bị xơ làm ảnh hưởng đến khả năng xử lý vitamin D và canxi, hai yếu tố cần thiết cho sự phát triển của xương. Kết quả là xương giòn và dễ gãy.
-    Thiếu vitamin: Thiếu mật ảnh hưởng đến sự hấp thu chất béo và các vitamin tan trong chất béo như A, D, E và K, có thể dẫn đến thiếu hụt các vitamin trong trường hợp xơ gan mật tiến triển.
-    Trí nhớ suy giảm: Một số người bị xơ gan đường mật có vấn đề với bộ nhớ và sự tập trung. Khả năng nhận thức trở nên khó khăn hơn.
-    Các biến chứng khác: Ngoài tổn thương ống mật và gan, người bị xơ gan đường mật có thể có rối loạn hệ thống miễn dịch khác, bao gồm:
+ Bệnh tuyến giáp: Vấn đề về tuyến giáp là phổ biến ở những người bị xơ gan đường mật. Có thể xuất hiện trước khi được chẩn đoán bệnh.
+ Xơ cứng bì hạn chế (hội chứng CREST): Chứng rối loạn hệ thống miễn dịch này là một tập hợp con của xơ cứng bì (một căn bệnh dẫn đến dày và xơ cứng mô liên kết). CREST có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể, bao gồm cả thực quản và mạch máu, đường tiêu hóa và thậm chí là cả phổi và tim.
+ Hội chứng Raynaud: Cũng có thể xảy ra ở những người bị xơ gan đường mật. Hội chứng này xảy ra khi các mạch máu nhỏ (mao mạch) bị co thắt, làm cản trở dòng chảy của máu tới các chi. Ngón tay, ngón chân bỗng nhiên trắng bệch, lạnh, khó cử động, khó tiếp xúc, sau đó da sẽ trở nên tím xanh, vẫn lạnh, có cảm giác tê bì, cuối cùng sau vài phút lại đỏ hồng trở lại.
+ Viêm khớp dạng thấp: Một số người bị xơ gan đường mật có thể bị viêm khớp dạng thấp.

   DS Đông Tây