Rối loạn thần kinh thực vật - thủ phạm gây nhịp tim nhanh

Hệ thần kinh thực vật bị rối loạn như thế nào?

Nhiều người khi được chẩn đoán, không biết rối loạn thần kinh thực vật là gì. Thần kinh thực vật gồm có hệ giao cảm và phó giao cảm, thực hiện chức năng không tự chủ (con người không thể kiểm soát), có tác dụng đối lập nhau. Ví dụ như tăng và giảm nhịp tim, tăng và giảm huyết áp, tăng và giảm tiết mồ hôi… Sự đối lập này giúp cho hoạt động của các cơ quan luôn trong trạng thái cân bằng. Khi hệ giao cảm hoặc phó giao cảm “trội” hơn (cường giao cảm hoặc cường phó giao cảm), sẽ làm cán cân bị dịch chuyển, từ đó gây rối loạn hoạt động của những cơ quan mà chúng điều khiển.

Rối loạn thần kinh thực vật gây ảnh hưởng tới hoạt động của nhiều cơ quan trong cơ thể

Các triệu chứng khi bị rối loạn thần kinh thực vật

Triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật sẽ không xuất hiện ở một cơ quan, mà thường là rối loạn đa hệ thống, do đó các biểu hiện rất đa dạng.

- Hạ huyết áp tư thế: lâng lâng, chóng mặt, ngất, mắt mờ, đi bộ không vững, cơ thể suy nhược

- Vấn đề tiết niệu: tiểu nhiều vào ban đêm, tần suất đi tiểu nhiều, cảm giác cấp bách, khó kiềm chế khi căng thẳng, lo lắng, hồi hộp.

- Rối loạn chức năng tình dục: rối loạn cương ở nam giới, khô âm đạo ở nữ giới và giảm ham muốn khi quan hệ tình dục.

- Rối loạn tiêu hóa: tiêu chảy liên tục, táo bón hoặc các đợt táo lỏng đan xen, buồn nôn, nôn sau khi ăn, ăn mất cảm giác ngon miệng, khó tiêu hóa, đầy trướng bụng, ợ nóng, ợ chua…

- Về đề bài tiết mồ hồi: tăng hoặc giảm tiết mồ hôi. Tăng tiết mồ hôi xảy ra chủ yếu vào ban đêm, dễ bị nhiễm nấm, giảm tiết mồ hôi gây khô ngứa da.

- Giảm khả năng tập thể dục

- Cảm giác ngứa ran ở tay, chân hoặc các bộ phận cơ thể khác

Rối loạn thần kinh thực vật gây ảnh hưởng tới nhịp tim với các biểu hiện như: tim đập nhanh, có khi đập chậm, mệt mỏi, đánh trống ngực, đau nhói vùng ngực, khó thở, ngộp thở, hồi hộp… Nhưng khi đi khám, chúng sẽ biến mất hoàn toàn, nên không được chẩn đoán bệnh. Nếu không kèm với tổn thương thực thể tại tim, bác sĩ sẽ kết luận bạn bị rối loạn thần kinh tim.

Nguyên nhân gây rối loạn thần kinh thực vật

Các nguyên nhân trực tiếp gây rối loạn thần kinh thực vật:

- Hội chứng Riley-Day: Hội chứng rối loạn thực vật có tính chất gia đình

- Giảm huyết áp tư thế tự phát

- Hội chứng Shy-Drager: Rối loạn vận động trong bệnh teo đa hệ thống

- Hội chứng Parkinson

Các nguyên nhân thứ phát:

- Mắc các bệnh tự miễn: hội chứng Guillain-Barre, chứng suy nhược thần kinh, viêm khớp dạng thấp, hội chứng Sjogren và lupus ban đỏ hệ thống

- Ung thư phổi

- Bệnh tiểu đường hoặc giai đoạn sớm tiền tiểu đường

- Virus HIV

- Thiếu dinh dưỡng (vitamin B1, 3, 6 và 12)

- Chấn thương, phẫu thuật, mang thai hoặc do virus

- Nghiện rượu, tác dụng của thuốc hóa xạ ung thư, thuốc kháng cholinergic, ngộ độc kim loại nặng…

Điều trị rối loạn thần kinh thực vật

Chìa khóa trong điều trị rối loạn thần kinh thực vật là giải quyết nguyên nhân gây bệnh. Ví dụ nếu do tiểu đường, kiểm soát đường máu sẽ là phương pháp điều trị chính. Các phương pháp khác nhằm cải thiện chất lượng sống và quản lý các triệu chứng cụ thể thông qua thuốc, chế độ ăn và tập luyện.

Thuốc điều trị rối loạn thần kinh thực vật

Không có thuốc đặc trị rối loạn thần kinh thực vật, mà chỉ có những loại thuốc giúp kiểm soát triệu chứng của bệnh.

- Vấn đề tiêu hóa: một số thuốc được kê để giúp tăng nhu động dạ dày (reglan) hoặc làm giảm táo bón (thuốc nhuận tràng)

- Vấn đề tiết niệu: huấn luyện bàng quang theo lịch trình và dùng thuốc để làm giảm các triệu chứng (ví dụ bethanechol, ditropan)

- Rối loạn chức năng tình dục: nam giới uống thuốc để tăng cương cứng dương vật như Viagra, Cialis sẽ được chỉ định. Đối với phụ nữ, được dùng chất bôi trơn âm đạo.

- Căng thẳng, lo lắng: bác sĩ có thể kê một số toa thuốc nhất định như Celexa, Effexor, Neurontin, Cymbalta để giúp làm giảm đau, an thần, trấn tĩnh.

- Kiểm soát triệu chứng tim mạch:

+ Fludrocortisone: tăng cường giữ nước, giúp nâng chỉ số huyết áp

+ Midodrine: làm tăng huyết áp, không ảnh hưởng đến nhịp tim

+ Thuốc chẹn beta (betaloc, betaloc zok, concor): thư giãn mạch máu, giảm năng lượng cho tim, làm giảm nhịp tim.

+ Pyridostigmine: làm cho mạch máu co thắt gây tăng huyết áp nhẹ; không ảnh hưởng đến nhịp tim

Betaloc zok là thuốc chính điều trị rối loạn nhịp tim do rối loạn thần kinh thực vật

Tập luyện

Các bài tập thể dục giúp tăng tuần hoàn mạch máu, cải thiện đáng kể các triệu chứng mà người bị rối loạn thần kinh thực vật. Tốt nhất, bạn nên bắt đầu với những bài tập đơn giản như tập yoga ở tư thế ngồi hoặc nằm, đạp xe đạp, bơi lội, đi bộ… Tuy nhiên, trước khi bắt đầu tập luyện, bạn cần xác định bài tập yêu thích và sức khỏe hiện tại ra sao để tập cho vừa sức.

Chế độ ăn

- Uống 500ml nước trong một hơi vào buổi sáng sau khi ngủ dậy hoặc khi bạn các triệu chứng xuất hiện dồn dập. Điều này sẽ làm tăng huyết áp trong vòng 5s và có tác dụng kéo dài đến 1 giờ. Bên cạnh đó, phải uống đủ 2 - 2.5 lít nước mỗi ngày.

-  Tránh ăn nhiều cùng một lúc, tốt hơn là nên chia nhỏ bữa ăn, ăn thành nhiều lần trong ngày.

-  Tránh uống quá nhiều cà phê, vì nó có thể làm giảm lượng nước tiểu, giảm thể tích của máu.

-  Tăng lượng muối trong chế độ ăn khoảng 3 - 5 gram muối. Nếu không thấy cải thiện và huyết áp vẫn thấp, tăng lên 5 - 7 gram/ngày. Điều này sẽ giúp giữ nước, nâng chỉ số huyết áp. Một muỗng cà phê muối bằng 5 gram, 1/2 muỗi bằng 3 gram.

Lối sống

- Không thay đổi tư thế đột ngột từ ngồi sang đứng, hoặc nằm sang đứng. Để giảm chóng mặt khi đứng lên, bạn có thể co chặt các ngón chân và nắm chặt tay trước khi đứng. Các bước đi đầu tiên, nên sải lớn, siết và căng cơ ở bắp chân để làm tăng huyết áp. Khi ngủ dậy, nên để 2 chân buông thõng xuống giường vài phút trước khi đặt chân xuống đất.

- Nâng cao đầu giường khi ngủ sẽ giúp dễ thở, máu lưu thông qua phần thân dưới tốt hơn.

- Không nên uống rượu và hút thuốc lá, bởi chúng có thể kích thích hệ thần kinh, dẫn tới bệnh khó điều trị.

Đông y trị rối loạn thần kinh thực vật

Ngoài những biện pháp kể trên, rất nhiều người bệnh tìm kiếm các phương pháp đông y để trị rối loạn thần kinh thực vật. Đây cũng là một trong những phương pháp hiệu quả, nhưng cần kiên trì trong một khoảng thời gian dài và nên kết hợp cùng thuốc tây để cơ thể thích nghi và tự điều chỉnh các rối loạn.

Nghiên cứu tại trường Đại học Cáp Nhĩ Tân, Trung Quốc cho thấy, Khổ sâm giúp tăng cường thư giãn mạch máu, giảm căng thẳng, stress có tác dụng tương tự như thuốc chẹn beta nhưng không gây hạ nhịp quá mức. Ngày nay, Khổ sâm đang được ứng dụng nhiều trong việc chữa trị rối loạn thần kinh tim do rối loạn thần kinh thực vật đạt hiệu quả cao, được nhiều người bệnh và các chuyên gia khuyến cáo sử dụng lâu dài.