Nguyên nhân của bệnh Đái tháo đường

Sau khi ăn, glucose trong máu tăng lên, để đáp ứng với sự tăng này, tuỵ sẽ tiết ra insulin để đưa glucose vào tế bào, mức đường trong máu trở về bình thường. Khi glucose trong máu thấp, tuỵ sẽ ngưng bài tiết insulin. Ở người bình thường, với hệ thống điều hoà như vậy sẽ giúp kiểm soát được mức đường trong máu. Ở bệnh nhân bị tiểu đường, chất insulin bị thiếu hụt hoặc có insulin nhưng tế bào không sử dụng được, khiến lượng đường trong máu tăng cao.
Những nguyên nhân dẫn đến điều này bao gồm ĐTĐ nguyên phát và ĐTĐ thứ phát:

1. ĐTĐ nguyên phát

♦ ĐTĐ do bệnh lý ty lạp thể

+ Là một bệnh di truyền từ mẹ sang con do sự đứt đoạn hay đột biến ADN (ít gặp, thường từ 5-10% trong số các trường hợp bị bệnh).
+ Thường kèm theo điếc, viêm võng mạc sắc tố không điển hình.
+ Gặp ở mọi lứa tuổi.

♦ ĐTĐ thể MODY (maturity onset diabetes of the young)

+ Khởi phát sớm (trước 25 tuổi), di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường, có bất thường về tiết insulin (5% trường hợp gặp ở đái tháo đường typ 2).
+ Có 3 thể MODY:
- MODY 1: có liên quan đến đột biến gen HNF- 4 (hiếm gặp).
- MODY 2: liên quan đến đột biến gen glucokinase (tăng đường huyết vừa phải, ít khi cần điều trị bằng insulin).
- MODY 3: liên quan đến đột biến gen HNF-1, tiến triển cần phải điều trị bằng insulin sớm.

♦ Bất thường về cấu trúc insulin

Các bất thường về cấu trúc insulin quyết định bởi các gen là một nguyên nhân hiếm gặp của ĐTĐ.

♦ Các hội chứng do tăng đề kháng insulin

+ Là một hội chứng di truyền hiếm gặp, thường kết hợp với bệnh gai đen và kèm theo có cường androgen.
Có 3 loại:
- Týp A: những bất thường về số lượng và chất lượng thụ thể của insulin.
- Týp B: có sự xuất hiện kháng thể kháng thụ thể insulin.
- Týp C: những bất thường sau thụ thể insulin.
+ Một số hội chứng hiếm gặp như Leprechaunisme, ĐTĐ thể teo mỡ, hội chứng Ralsin-Mandenhall hay bệnh già-lùn (progeria) thường có liên quan đến typ A.

♦ Các hội chứng di truyền kết hợp với bệnh ĐTĐ

+ Trisomia 21 (hội chứng Down).
+ Hội chứng Klinfelter (rối loạn di truyền do thừa một nhiễm sắc thể giới tính X ở nam giới).
+ Hội chứng Turner (loạn cấu tạo buồng trứng)
+ Hội chứng Wolfram (điếc, teo thần kinh thị giác, đái tháo đường hoặc đái tháo nhạt).

2. ĐTĐ thứ phát

♦ Do bệnh lý tại tụy:
- Viêm tụy mạn tính, vôi hoá tụy: có thể xuất hiện tiểu đường trong 30% các trường hợp, tiến triển chậm, cần phải dùng đến insulin.
- Viêm tụy cấp: gây tiểu đường thoáng qua, sau điều trị khỏi đường huyết về bình thường.
- Ung thư tụy.
- Phẫu thuật cắt bỏ bán phần hoặc toàn phần tuyến tụy.

♦ Do bệnh lý tại gan:

- Gan nhiễm sắt (hemosiderin).
- Lắng đọng sắt ở các tiểu đảo b-Langerhans gây bất thường về tiết insulin.
- Xơ gan đẫn đến đề kháng insulin.

♦ Do một số các bệnh nội tiết:

- Cường sản, u thùy trước tuyến yên hoặc vỏ thượng thận (bệnh cushing hay hội chứng cushing).
- Tăng tiết GH (TSH) sau tuổi dậy thì: bệnh to đầu chi (acromegalia).
- Cường sản hoặc u tủy thượng thận sẽ làm tăng tiết cathecolamin (hội chứng pheocromocytoma)
- Basedow.
- Cường sản hoặc khối u tế bào anpha đảo Langerhans làm tăng tiết hormon tăng đường huyết (glucagon).
- Khối u tiết somatostatin, aldosterol có thể gây đái tháo đường, nguyên nhân do khối u ức chế tiết insulin. Nếu phẫu thuật cắt khối u thì đường huyết sẽ giảm.

♦ ĐTĐ do thuốc:

- Do điều trị bằng corticoid kéo dài.
- Do dùng các thuốc lợi tiểu thải muối như: hypothiazit, lasix liều cao, kéo dài sẽ gây mất kali. Thiếu kali dẫn đến ức chế tuyến tụy giải phóng insulin và làm tăng đường huyết.
- Hormon tuyến giáp.
- Thuốc tránh thai: ở một số phụ nữ dùng thuốc tránh thai xuất hiện tăng đường máu (tuy nhiên cơ chế chưa rõ).
- Interferon α: có thể bị đái tháo đường vì có kháng thể kháng lại đảo tụy.
- Vacor: là một loại thuốc diệt chuột có thể phá huỷ tế bào β.
Như vậy, có rất nhiều yếu tố tác nhân có thể dẫn đến bệnh tiểu đường. Bên cạnh những yếu tố liên quan đến di truyền hoặc gia đình, những yếu tố xã hội cũng góp phần gây ra bệnh, như béo phì, chế độ ăn uống, lối sống, ít hoạt động thể lực, stress... đây là những yếu tố mà chúng ta có thể cải thiện được. Đối với những người trên 45 tuổi, nên đi khám và làm xét nghiệm đường huyết, nếu kết quả bình thường thì nên kiểm tra mỗi 3 năm một lần. Tiểu đường nếu không phát hiện sớm và điều trị kịp thời, bệnh sẽ gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, là nguyên nhân chính dẫn đến tàn phế hoặc tử vong ở người bệnh.

DS.Việt Ánh
Nguồn: http://www.benhhoc.com